Günlük hayatın vazgeçilmezi hâline gelen teknoloji, evde kaldığımız bugünlerde hayatımızda eskiye oranla, daha fazla yer kaplamaya başladı. Teknolojinin birçok faydasını gördüğümüz gibi, çocukların yaşları itibariyle teknoloji kullanımı birçok riski de beraberinde getirmektedir. Çocukların sosyalduygusal, zihinsel ve fiziksel gelişimlerini pek çok açıdan etkileyebilecek olan bu konuda ebeveynlerin birer rehber olabilmeleri şarttır.
Bu bağlamda "Dijital ebeveyn"; temel düzeyde dijital araçların kullanımına hâkim, dijital ortamdaki olanakların ve risklerin farkında olan, çocuğunu bu risklere karşı koruyabilen, dijital araçların doğru kullanımı hakkında çocuğuna örnek olan, sanal ortamda kişisel haklara saygılı davranılması gerektiğini çocuğuna aşılayan, teknolojik gelişimlere açık anne ve babadır.
Bilgisayar ve İnternet Teknolojisinin Çocuklara Sunduğu Fırsatlar
Çocuklarda sağlıklı teknoloji kullanımını geliştirmek için, dijital dünyada çocukların faydalı içeriklerle buluşturulması sağlanabilir. Çocuklar doğru ve güvenilir kaynaklara yöneltildiği takdirde, kişisel gelişimlerine katkı sağlayacak pek çok bilgi edinebilirler. Yurt içi ve yurt dışındaki gelişmelerden haberdar olabilir, güncel bilimsel bilgilere görsel olarak erişebilir, yabancı dil gelişimini destekleyen sitelerden-programlardan yararlanabilir ayrıca akademik gelişmelerine katkı sağlayabilirler. Bu süreçler; üç boyutlu çizim yapabilme, web sayfası oluşturma, animasyon yapabilme vb. yaratıcılıklarını güçlendirecek fırsatlar barındırır. Normal koşullarda ulaşılması çok zor olan birçok insanla, e-posta ya da sesli görsel vb. diğer iletişim araçlarıyla bir araya gelinebilir. Örneğin, çocuğunuz çok sevdiği bir yazar, sanatçı ya da sporcuya ulaşıp ona sorular sorabilme imkânı bulabilir.
Bilgisayar ve İnternet Teknolojisinin Barındırdığı Olası Riskler
Tıpkı normal hayatta, dışarda anne-babasıyla birlikte olmadığı zamanlarda çocukların nerede, kiminle, ne yaptığı bilinmesi gerektiği gibi; sayısız çeşitlilikte içeriğe maruz kalmaya olanak tanıyan dijital aletlerin başında ya da internette çocukları kontrolsüz bir şekilde başıboş bırakmamak gerekmektedir. Aksi takdirde çocuklar çok sayıda riske açık hale getirmektedir.
Ne Zaman Problemli Kullanımdan Bahsedebiliriz?
Çocuklar teknolojiyi sağlıklı kullandıklarında doğru bilgiye kolay ulaşım sağlayabilme, akademik başarılarını arttırma gibi avantajlara sahip olabilirler. Ancak dijital araçlar denetimsiz, sınırsız ve amaçsız kullanıldığında ve uzun süreli uygunsuz içeriğe maruz kalınarak kullanıldığında “teknolojinin problemli kullanımı” oluşmuş olur ve kullanım zararlı hâle gelir.
Fiziksel Gelişime Etkisi:
Fiziksel gelişimin üç önemli ayağı vardır; uyku, beslenme ve hareket.
Uyku: Çocukların teknoloji kullanımından dolayı yatma saatlerinin düzensiz olması, yetersiz uyuması, melatonin hormonunun salgılanacağı saatlerde ekran başında olması bedensel sağlığını olumsuz etkilediği gibi, öfke kontrolünde problemler yaşamasına, dürtü kontrol bozukluğunun oluşmasına ve yeni bilgiler öğrenmede zorlanmalarına neden olmaktadır.
Beslenme: Teknolojik aletler başında özensiz beslenme eğilimi artabilmektedir. Besin değeri düşük abur cubur tarzı yiyecekler aşırı kilo problemlerine neden olmaktadır.
Hareket: Hem fiziksel hem de psikolojik sağlığın gelişimi için harekete ve spora ihtiyaç vardır. Dijital aletlerin başında uzun süre geçiren çocukların kas kemik gelişimi yetersiz kalabilmekte, duruş bozuklukları oluşabilmekte, boy uzaması normale göre az olabilmektedir.
Psikolojik Gelişime Etkisi
Çocuklar ve gençlerin sanal âlemde, sosyal hayattan kopuk bir biçimde uzun süre teknolojiyi bilinçsiz kullanmaları, tamamlanması gereken psikolojik gelişim basamaklarının yarım kalmasına neden olabilmektedir. Bu olumsuz süreçler sonucunda sosyal fobi ve öz güven problemleri vb. bazı psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkabildiği gözlemlenmektedir.
Sosyal Gelişime Etkisi:
Sağlıklı bir kişilik gelişimi için kişinin sosyal çevresinde ait olma ihtiyacını karşılayabilmesi, kendini anlatabilme ve karşı tarafı anlayabilme becerilerinin gelişmesi, yakın çevresiyle düzenli ve derinlikli bir ilişki, uzak çevresiyle de mesafeli ve seviyeli bir ilişki kurabilmesi gerekir. Çocuklar yakın çevresinden bu derinlikli ilişkiyi göremediklerinde internet ortamındaki yeni tanıştığı kişilerle bu ihtiyaçlarını karşılama eğiliminde olabilmektedirler.
Zihinsel Gelişime Etkisi:
Sağlıklı bir zihinsel gelişimin gerçekleşmesi için çocukların bilgiyi sevmesi, öğrenmeyi arzulaması, doğru bilgiyi filtreleyebilmesi gerekmektedir. Teknoloji sadece eğlence ihtiyacını doyurmaya yönelik kullanıldığında çocuğun bilgiyi keşfetme isteklerini ötelemekte ve zihinsel gelişimlerinin aksamasına neden olmaktadır.
Çocuklar için Ekran Kullanımı Nasıl Olmalıdır?
Ekran kullanım süresi televizyon, tablet ve bilgisayar vb. ekranı olan her türlü dijital aletin toplam kullanım süresini kapsamaktadır.
Bu sebeple;
Tüm Problemli Kullanım Örneklerinin Altında Yatan Temel Sebepler
Her insanın üç temel ihtiyacı vardır. Bu üç temel ihtiyaç karşılanmadığında problemli kullanımların önü açılmış olur. Bu ihtiyaçlar; "enerjiyi boşaltma", "görünür olma ve kendini ifade edebilme" ve "akranlarıyla sosyalleşme"dir. Çocukların teknoloji kullanımını sağlıklı hâle getirmek için öncelikle ebeveynlerin çocukların ihtiyaçlarını karşılamaları gerekmektedir.
Gönül rahatlığıyla eğlenebilecekleri alanların artırılması en temel ihtiyaçları olan enerjilerinin boşalmasına yardımcı olacaktır. Çocuklar bazen evde kendi ihtiyaçlarını ifade edecek yolları bulmakta zorlanırlar. Bu sebeple ebeveynlerin de örnek olmak adına ekranla olan ilişkisini azaltması ve çocukların sadece fiziksel ihtiyaçlarına değil duygusal ihtiyaçlarına da cevap vermesi gerekmektedir. Sağlıklı bir benlik oluşumunun sağlanması için ebeveynlerin çocuklarına sık sık yapıcı geri bildirimler vermeleri önemlidir. Son olarak sosyal bir varlık olan insan, kendi yaşıtlarıyla deneyimler kazanmak, samimi ilişkiler geliştirmek, akranları tarafından anlaşılmak ister
Bilgisayar ve İnternet Teknolojisinin Barındırdığı Olası Risklere Karşı Neler Yapılabilir?
Günümüz koşullarından dolayı ihtiyaç dahilinde ortaya çıkan “dijital ebeveyn” kavramı çocukların sağlıklı bir gelişim göstermeleri için çok önemli bir yere sahiptir. Çocuklarımızın hem teknolojinin olumlu yanlarından faydalanmaları hem de risklerinden korunmaları sizler sayesinde olacaktır. Sağlıklı ve mutlu günler dileriz.